Każdego dnia Twój mózg przyswaja tysiące informacji. Rejestruje pojedyncze szczegóły z otoczenia, zbiera i magazynuje losowe fakty usłyszane w konwersacji, zdjęcia, które widzisz w mediach społecznościowych, piosenki usłyszane w radiu…

Z biegiem czasu odkrywasz, że nie pamiętasz wszystkich rzeczy, które przydarzyły Ci się danego dnia. Tydzień po egzaminie potrafisz przywołać tylko pojedyncze urywki definicji, a po miesiącu zapominasz niemal cały materiał, który obowiązywał do testu. Potem jednak, w losowym momencie przypominasz sobie najbardziej absurdalną i losową scenę ze swojego dzieciństwa, która, pomimo tego, że minęło kilkadziesiąt lat, wciąż jest żywa w Twojej pamięci. 

Skąd bierze się tak specyficzna selektywność naszego mózgu? Dlaczego niektórzy po jednym przeczytaniu słowa w obcym języku już je pamiętają, a inni muszą wielokrotnie powtarzać je na głos? 

Funkcje pamięci 

Wyróżniamy trzy podstawowe funkcje: kodowanie, magazynowanie, odtwarzanie. W tych trzech nazwach zawarta jest tak naprawdę cała idea działania naszej pamięci. 

Najpierw kodujemy — rejestrujemy docierające do nas informacje, potem magazynujemy — w pamięci krótkotrwałej lub długotrwałej (o tym będzie za chwilę), a na końcu, w momencie, w którym potrzebujemy danego wspomnienia — odtwarzamy.

Zasady działania pamięci 

Czasami zapamiętujemy szybciej, czasami wolniej. Są informacje, które w ogóle, niezależnie od tego, jak często i długo będziemy je powtarzać, po prostu nie zostają zakodowane przez nasz mózg. Jakie są ogólne zasady działania pamięci, które pomogą nam ułatwić sobie proces nauki?

• Zapamiętywanie pod wpływem emocji — dużo łatwiej przyswajamy do mózgu informacje śmieszne, żenujące czy smutne. Poprzez niesiony przez siebie ładunek emocjonalny wydają się być ciekawsze od suchych faktów. Właśnie dlatego często pamiętamy o wielu głupich sytuacjach, o których wolelibyśmy zapomnieć. Nasz mózg jest dużo bardziej zainteresowany tym, co nas rozbawi czy zasmuci, niż tym, co nie wywrze na nas żadnego wrażenia.

• Zasada początku i końca — w czasie nauki, największe skupienie osiągamy na samym początku i na samym końcu. Dlatego teoretycznie najbardziej efektywną metodą gospodarowania czasem nauki jest robienie kilkudziesięciominutowych sesji i kilkuminutowych przerw między nimi (np. Metoda Pomodoro: 25 minut skupienia, 5 min przerwy). Wówczas w całym czasie przeznaczonym na naukę mamy więcej momentów pełnego skupienia.

• Powtórz, aby zapamiętać — nowoprzyjęte informacje trafiają do pamięci krótkotrwałej. Aby nasz mózg zachował je na dłużej w pamięci długotrwałej, musimy je kilkukrotnie powtórzyć.

Rodzaje pamięci 

Zasadniczo wyróżniamy trzy rodzaje pamięci: bezpośrednia (zmysłowa, sensoryczna), krótkotrwała i długotrwała. W procesie nauki i zapamiętywania pamięć bezpośrednia nie odgrywa znaczącej roli. Magazynuje ona informacje odbierane przez nasze zmysły, ale czas jej „działania” to tylko 20 sekund. 

Pamięć krótkotrwała zaczyna działać wówczas, kiedy podczas odbierania bodźca w mózgu tworzy się połączenie myślowe — informacja trafia do niej na około 30 sekund. Po wielokrotnym powtórzeniu danego faktu może on trafić do pamięci długotrwałej, taki proces nosi nazwę konsolidacji.

Pamięć krótkotrwała ma ograniczoną pojemność. Jest to około 5-9 elementów, np. cyfr czy słów.

Pamięć długotrwała magazynuje wspomnienia doświadczeń życiowych i informacje uzyskane podczas nauki. Nie znamy żadnego ograniczenia pojemnościowego, które mogłoby ją ograniczać, jej zadaniem jest zbieranie danych podczas całego naszego życia. Pomimo to, jeśli długo nie wracamy do jakichś myśli, z czasem możemy o nich zapomnieć. To, co nie jest powtarzane i użytkowane, nasz mózg zaczyna traktować jako niepotrzebne.

Pamięć a nasze predyspozycje

Często mówimy, że ktoś jest wzrokowcem czy słuchowcem. Faktycznie, ucząc się nowych rzeczy, warto dostosować sposób nauki do naszych własnych preferencji — dlatego dla jednego zapamiętanie sceny z obrazka będzie łatwiejsze niż zapamiętanie jej opisu ze słuchu.

Jakie typy predyspozycji pamięciowych wyróżniamy?

• > Pamięć wzrokowa — wzrokowcy najlepiej przyswajają wiedzę z książek, filmów czy zdjęć; 
• > Pamięć słuchowa — słuchowcy świetnie zapamiętują informacje usłyszane w  piosenkach i konwersacjach.

Dwa powyższe rodzaje pamięci to te najpopularniejsze, ale wyróżniamy też sporo innych, które być może nie przydadzą się przy tradycyjnej nauce do egzaminu, ale warto mieć na uwadze ich istnienie. Pamiętajmy też, że rzadko kiedy ktoś „ma” tylko jeden sposób przyswajania informacji. Z reguły nasz sposób na naukę to połączenie kilku z nich naraz.

• > Pamięć węchowa — w dużym skrócie wykorzystujemy ją, kiedy rozpoznajemy, kto idzie korytarzem po zapachu perfum, które czuć w powietrzu,
• > Pamięć ruchowa — np. zapamiętywanie układów tanecznych, sekwencji ruchów. Bardzo dobrze rozwinięta u sportowców.
• > Pamięć smakowa
• > Pamięć dotykowa

Ludzka pamięć, pomimo tego, że wciąż pod wieloma względami niezbadana, działa według określonych reguł, których znajomość może znacząco ułatwić nam jej wykorzystywanie w życiu codziennym. Warto je poznać, choćby dla samej świadomości tego, jak niesamowitym narzędziem jest nasz mózg!